Czas dorastania to proces wielu zmian w umyśle młodego człowieka. Dotyczą one licznych obszarów życia, w tym przeżywania kontaktów z innymi. To początek kształtowania się tożsamości i pierwsze kroki w kierunku niezależności. Samoocena nastolatka jest w tym okresie niezwykle krucha, a jej obniżenie powoduje dyskomfort.

Między normą, a tym co niepokojące

Każdy etap rozwojowy niesie za sobą specyficzne dla danej grupy wiekowej dylematy, trudności i problemy. Na przykład nie dziwi nas płacz rocznego malucha, kiedy mama zniknie z pola widzenia, a lęk przed ciemnością u kilkulatka jest normą rozwojową. Co zatem będzie dylematem typowym dla młodzieży 12+? Dla młodych osób w tym wieku niezwykle ważny staje się wygląd, akceptacja ze strony grupy rówieśniczej, sukces w szkole lub w zakresie trenowanego sportu czy innych aktywności zgodnych z zainteresowaniami. Naturalnie pojawia się więc lęk przed porażką w tych obszarach i oceną ze strony innych. Sam fakt tego lęku jest rozwojowy i może mieć funkcje adaptacyjne.  Określony poziom stresu może motywować do nauki, dbania o siebie czy zachowywania się w sposób zgodny z normami społecznymi.

Co zatem powinno wzbudzić naszą czujność?

• Niechęć do wychodzenia z domu
• Ograniczenie kontaktów z grupą rówieśniczą (np. tylko do kontaktów online)
• Długotrwale obniżony nastrój (młodzież może mieć tendencje do płaczliwości i intensywnego przeżywania emocji, jednak jeśli taki stan utrzymuje się długo i utrudnia funkcjonowanie – warto się temu przyjrzeć)
• Porzucenie aktywności, które dawały kiedyś radość (zainteresowania mogą się zmieniać, ale nagłe odejście z klubu piłkarskiego czy kółka teatralnego może być ważnym sygnałem)
• Ryzykowne próby zmiany wyglądu (na przykład głodówki, ciężkie i częste treningi)
• Napady paniki i silny stres przed odezwaniem się w grupie
• Objawy psychosomatyczne: biegunki, bóle głowy, bóle nieuzasadnione przyczynami biologicznymi itp.

Konsekwencje niskiej samooceny u młodzieży

Fobia społeczna

To zaburzenie lękowe, które często można pomylić z nieśmiałością. Zwłaszcza w przypadku młodzieży. U osoby z tą przypadłością można zauważyć następujące trudności:

• myśl, że to co się powie zostanie wyśmiane
• poczucie, że inni wcale nie chcą słuchać
• czerwienienie się, nadmierna potliwość w przypadku ekspozycji społecznej
• rezygnacja z różnych aktywności spowodowana lękiem przed ośmieszeniem i krytyką
• napady paniki

Depresja nastolatka – objawy

To zaburzenie nastroju, które bywa realnym zagrożeniem dla życia. W 2021 roku aż 1339 nastolatków próbowało odebrać sobie życie. Nigdy nie lekceważ poniższych sygnałów:

• Zobojętnienie i apatia: młody człowiek najchętniej nie wychodziłby z łóżka, nic go nie ekscytuje.
• Poczucie winy: cokolwiek się nie wydarzy, nastolatek ma poczucie, że jest temu winny.
• Zaburzenia koncentracji: Trudności w skupieniu się na danym zadaniu, gorsze oceny ze sprawdzianów i zadań wymagających koncentracji, zapominanie o ważnych rzeczach.
• Pobudzenie: depresja u dzieci i młodzieży nie musi wiązać się jedynie z apatią, może przejawiać się także poprzez nadmierne pobudzenie np. wiercenie się, postukiwanie nogami o podłogę czy długopisem o stół.
• Bunt i agresja: czasem smutek zostaje zakamuflowany przez złość wyrażaną wobec rodziców, nauczycieli czy zasad, jakim trzeba się podporządkować.
• Problemy ze snem: budzenie się w nocy, trudności z zaśnięciem, nadmierna senność w ciągu dnia.
• Zwiększenie lub zmniejszenie apetytu: często występuje także znaczna utrata lub przybranie na wadze.
• Wyraźne angażowanie się w jedną aktywność: np. ucieczka w gry komputerowe.
• Dolegliwości psychosomatyczne: bóle głowy, problemy żołądkowe, kołatanie serca, duszności.