Kiedy czujesz, że łapie Cię grypa, z pewnością sięgasz po sprawdzone środki, takie jak witamina C lub herbata z miodem. W taki sposób każdy z nas próbuje się wzmocnić – pewne metody są niezmienne. Odporność psychiczna jest jednak przez wiele osób całkowicie pomijana, a przecież jest tak samo ważna, jak nasz stan fizyczny. Co to jest, dlaczego warto o nią zadbać oraz jakie są filary odporności psychicznej?
Co to jest odporność psychiczna?
Czy zastanawiałeś lub zastanawiałaś się kiedyś, dlaczego niektórzy na ewentualne porażki reagują wzruszeniem ramion, a dla niektórych jest to koniec świata? Dlaczego każdy z nas zupełnie inaczej przeżywa kryzysy emocjonalne? Skąd bierze się Twoja odporność na presję, kiedy Twój partner lub partnerka muszą odreagować tego typu sytuacje w bardziej emocjonalny sposób? Przede wszystkim, warto na samym początku zaznaczyć, że emocjonalny nie oznacza gorszy. Odpowiadając natomiast na zadane we wstępie pytania, za wszystkim stoi tytułowa odporność psychiczna. Ciężko tutaj o jednoznaczną, usystematyzowaną definicję, która wyczerpująco wyjaśni kwestię, czym właściwie jest to zjawisko, jednak najogólniej mówiąc, jest to sposób w jaki reagujemy na stres oraz jak radzimy sobie z wyzwaniami, niezależnie od okoliczności. Oczywiście, na odporność psychiczną wpływ ma też wiele czynników, takich jak płeć i wiek, ale też doświadczenie życiowe, umiejętność korzystania ze wsparcia, a nawet kondycja fizyczna! Wśród cech osoby, o której można powiedzieć, że ma silną psychikę, należy wyróżnić:
- umiejętność zarządzania swoimi emocjami,
- dobre nawyki żywieniowe oraz dotyczące codziennego snu,
- optymistyczne podejście do życia,
- budowanie relacji z innymi osobami,
- zaangażowanie w pracę, w hobby, etc.,
- akceptacja,
- planowanie przyszłości.
Filary odporności psychicznej: wyzwanie
Skoro już wiesz, co to jest odporność psychiczna, warto też poznać filary odporności psychicznej, które zostały zaproponowane przez Petera Clougha oraz Keitha Earle’a. Ich model, nazywany także skrótowo 4C, skupia się na czterech elementach. Jeśli są one dobrze rozwinięte, ale również jeśli dbamy o ich stały rozwój, dzięki temu możemy cieszyć się “silną psychiką”. Wzmacnianie jest tu więc kluczowe, aby zadbać o harmonię pomiędzy stanem fizycznym a psychiką. Jaki jest więc pierwszy z filarów odporności psychicznej? Challenge, czyli w języku polskim po prostu wyzwanie! Podejmowanie ryzyka oraz nauka poprzez doświadczenie to wyróżniki, które są istotne dla tego zakresu filaru. Nie chodzi oczywiście o to, aby być lekkomyślnym, ale o to, by traktować problemy, trudne sytuacje, konflikty oraz kryzysy właśnie jako szansę, np. na rozwój lub pozytywną zmianę.
Filary odporności psychicznej: pewność siebie
Drugi z filarów odporności psychicznej to pewność siebie (confidence). Cóż, nie bez powodu niektórzy wyróżniają się czymś, co nazywamy “magnetyczną osobowością”. Oczywiście, są pewne cechy charakteru, które znacząco ułatwiają zdobywanie popularności lub też oczarowywanie współrozmówców, bardzo istotne są jednak wiara we własne umiejętności oraz pewność siebie w relacjach interpersonalnych. Jeśli sam lub sama ze sobą nie czujesz się dobrze, na pewno ciężej będzie Ci się komunikować czy mówić o swoich silnych stronach, zdobytych umiejętnościach oraz osiągnięciach. Dlatego tak ważne jest, aby zadbać o odporność psychiczną – kiedy czujemy się dobrze we własnej głowie, łatwiej nam otworzyć się na innych i tworzyć nowe relacje. Zamiast więc martwić się o to, czy inni uznają Cię za osobę zarozumiałą, skup się na tym, aby uwierzyć w siebie. Z pewnością pomoże Ci to podczas rozmów kwalifikacyjnych, w kontaktach z bliskimi, z osobami tej samej lub przeciwnej płci, etc.
Filary odporności psychicznej: zaangażowanie
Filary odporności psychicznej w modelu 4C służą nie tylko temu, aby zająć się ich wzmacnianiem. Bardzo istotnym aspektem jest też to, że mają one pomagać, będąc swoistą mapą wartości, nad którymi warto pracować, kiedy podnosimy się z kryzysu psychicznego, po jakimś niepowodzeniu lub po prostu po trudnej sytuacji. Trzeci filar, commitment, czyli zaangażowanie, wydaje się więc w tym kontekście bardzo ważny. Zorientowanie na ukończenie zadań oraz osiągnięcie swoich celów zdecydowanie służy odporności psychicznej. Na pewno znasz kogoś czy też sam/sama należysz do osób, które określa się, że mają “słomiany zapał”. Wbrew pozorom, nie jest to wcale zła cecha – warto próbować nowych rzeczy, warto się nimi interesować, nie trzeba też być specjalistą, aby czymś się zajmować. Jednak jeśli czujesz, że męczy Cię ilość niezrealizowanych celów i zadań, warto popracować nad zaangażowaniem we własne oraz zawodowe projekty.
Filary odporności psychicznej: poczucie wpływu (kontrola)
Ostatnim “C” wśród filarów odporności psychicznej Petera Clougha i Keitha Earle’a jest poczucie wpływu (ang. control, dlatego czasami mówi się po prostu o kontroli). Jeśli chodzi o ten aspekt, zwraca się tutaj uwagę na umiejętność zarządzania własnymi emocjami oraz poczucie wpływu na własne życie. Kiedy czujemy sprawczość nad swoim życiem, mamy wpływ na to, jak wszystko się układa, zdecydowanie lepiej też radzimy sobie z przeszkodami, na które natrafiamy po drodze. Pozostaje ostatnie pytanie, na które trzeba sobie odpowiedzieć, czyli: jak przebiega wzmacnianie odporności psychicznej? Przede wszystkim jest to nauka różnych technik radzenia sobie ze stresem, warto też skorzystać z pomocy psychologa lub psychoterapeuty, jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z emocjami. Podczas spotkań ustalisz cele do osiągnięcia, co może być pierwszym krokiem do uzyskania kontroli. Koniecznie też zadbaj o swoje ciało – sposób odżywiania, jakość snu, work-life balance, wszystko to również będzie miało wpływ na Twoją odporność psychiczną.